ازدواج، پیوندی دیرینه و مقدس، همواره در طول تاریخ و در جوامع مختلف، جایگاه ویژهای داشته است. اما چرا ازدواج میکنیم؟ هدف از ازدواج چیست؟ آیا صرفاً ادامهی نسل، رفع نیازهای عاطفی یا تأمین امنیت مالی؟ شاید هم مجموعهای از همهی اینها و فراتر از اینها؟ در این مقاله، سفری به عمق چرایی ازدواج خواهیم داشت و اهداف ازدواج را از دیدگاههای مختلف دینی، روانشناسی، جامعهشناسی، زیستشناختی و فردی بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید تا با درک عمیقتری از فلسفه ازدواج، بتوانید برای این تصمیم مهم زندگی، آگاهانهتر قدم بردارید. در طول این مسیر پر فراز و نشیب میتوانید از راهنمایی های دکتر هدیه شیشه فر ، روانشناس و متخصص حوزه خانواده استفاده کنید .
اهداف ازدواج از دیدگاههای مختلف
هدف از ازدواج چیست؟ این سوال، پاسخی واحد و مطلق ندارد، چرا که اهداف و انگیزههای افراد برای ازدواج، میتواند بسیار متنوع و متغیر باشد. با این حال، میتوان اهداف ازدواج را از دیدگاههای مختلفی مورد بررسی قرار داد و به درک جامعتری از چرایی پیوند ازدواج دست یافت.
دیدگاه دینی
در ادیان الهی، به ویژه در اسلام، ازدواج به عنوان یک سنت حسنه و پیمانی مقدس، مورد تاکید فراوان قرار گرفته است. در ادامه، به برخی از اهداف ازدواج از منظر دین اسلام و سایر ادیان اشاره میکنیم:
اهداف ازدواج در اسلام
در دین مبین اسلام، ازدواج اهداف متعددی را دنبال میکند که از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آرامش و سکون: قرآن کریم، ازدواج را مایه آرامش و مودت بین زن و مرد میداند.
- مودت و رحمت: ایجاد محبت و رحمت بین زوجین، از دیگر اهداف مهم ازدواج در اسلام است.
- حفظ و بقای نسل: تولید مثل و تربیت فرزندان صالح، از جمله اهداف ازدواج در اسلام شمرده میشود.
- تکامل معنوی: ازدواج در اسلام، زمینهساز رشد و تعالی روحی و اخلاقی زوجین است.
- حفظ عفت و پاکدامنی: ازدواج، راهی مشروع برای ارضای نیازهای جنسی و دوری از گناه است.
اهداف ازدواج در سایر ادیان
در سایر ادیان الهی مانند مسیحیت و یهودیت نیز ازدواج، جایگاه ویژهای دارد و به عنوان پیمانی مقدس بین زن و مرد، مورد تاکید قرار گرفته است. در این ادیان نیز اهدافی همچون تشکیل خانواده، تولید مثل، محبت و همراهی، و رشد و تعالی معنوی، برای ازدواج برشمرده میشود.
دیدگاه روانشناسی
از منظر روانشناسی، ازدواج میتواند به نیازهای بنیادین انسان پاسخ دهد. برخی از این نیازها عبارتند از:
- نیاز به تعلق و وابستگی: انسان، موجودی اجتماعی است و نیاز به تعلق و وابستگی به دیگران دارد. ازدواج، این نیاز را به شکلی عمیق و پایدار برآورده میکند.
- نیاز به عشق و محبت: دریافت و ابراز عشق و محبت، از جمله نیازهای اساسی انسان است که ازدواج، بستر مناسبی برای تحقق آن فراهم میکند.
- نیاز به امنیت و حمایت: ازدواج، میتواند حس امنیت و حمایت عاطفی، روانی و اقتصادی را در فرد ایجاد کند.
- نیاز به رشد و شکوفایی فردی: ازدواج، میتواند زمینهساز رشد و شکوفایی فردی زوجین باشد و به آنها کمک کند تا به بهترین نسخه از خود تبدیل شوند.
دیدگاه جامعهشناسی
از نگاه جامعهشناسی، ازدواج کارکردهای مهمی برای جامعه دارد:
- تشکیل خانواده به عنوان واحد بنیادی جامعه: خانواده، به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی، نقش مهمی در ثبات و پویایی جامعه دارد.
- حفظ و انتقال ارزشها و هنجارهای اجتماعی: خانواده، محلی برای انتقال ارزشها، باورها و هنجارهای اجتماعی از نسلی به نسل دیگر است.
- تنظیم روابط جنسی: ازدواج، چارچوبی مشروع و پذیرفتهشده برای روابط جنسی فراهم میکند و از بیبندوباری و آسیبهای اجتماعی ناشی از آن جلوگیری میکند.
- بقای نسل: ازدواج و فرزندآوری، ضامن بقای نسل بشر و تداوم حیات اجتماعی است.
دیدگاه زیستشناختی
از منظر زیستشناختی، ازدواج و تولید مثل، ریشه در بقای نسل دارد. انسانها به طور غریزی تمایل به جفتگیری و تولید مثل دارند و ازدواج، چارچوبی مناسب برای تحقق این هدف فراهم میکند. همچنین، ازدواج میتواند به سلامت جسمی و روانی افراد کمک کند، چرا که زوجها معمولاً از حمایت عاطفی و اجتماعی بیشتری برخوردارند و سبک زندگی سالمتری دارند.
دیدگاه فردی
علاوه بر دیدگاههای کلان دینی، روانشناسی، جامعهشناسی و زیستشناختی، هر فردی ممکن است اهداف و انگیزههای شخصی خود را برای ازدواج داشته باشد. این اهداف میتوانند بسیار متنوع و متغیر باشند، از جمله:
- یافتن یک همراه و همدم برای زندگی
- تجربه عشق و صمیمیت عمیق
- داشتن فرزند و تشکیل خانواده
- رسیدن به استقلال مالی و اجتماعی
- فرار از تنهایی
- یافتن معنا و هدف در زندگی
- …
شناخت این اهداف و انگیزههای فردی، میتواند به افراد کمک کند تا در انتخاب همسر و تشکیل زندگی مشترک، تصمیمات آگاهانهتری بگیرند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، میتوانید به مجله سلامت سایت دکتر هدیه شیشه فر مراجعه کنید و از مقالات و مطالب آموزشی آن بهرهمند شوید.
اهداف اصلی و فرعی ازدواج
همانطور که در بخش قبل اشاره شد، ازدواج اهداف گوناگونی را دنبال میکند که میتوان آنها را به دو دسته کلی اهداف اصلی و فرعی تقسیم کرد. اهداف اصلی، نیازهای بنیادین و اساسی انسان را در بر میگیرند و در طول تاریخ و در فرهنگهای مختلف، کم و بیش ثابت بودهاند. اما اهداف فرعی، میتوانند تحت تاثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی و فردی، متغیر باشند.
این تقسیمبندی، به ما کمک میکند تا درک کنیم که ازدواج، ابعاد مختلفی از زندگی انسان را در بر میگیرد و نمیتوان آن را به یک یا چند هدف محدود کرد. در واقع، ازدواج موفق، ازدواجی است که بتواند به طیف وسیعی از نیازهای زوجین پاسخ دهد. در ادامه، به بررسی این اهداف میپردازیم:
اهداف عاطفی
یکی از مهمترین و اصلیترین اهداف ازدواج، پاسخ به نیازهای عاطفی انسان است. ازدواج، بستر مناسبی برای ایجاد و تجربهی عشق، محبت، صمیمیت، همدلی و همراهی فراهم میکند. برخی از مهمترین اهداف عاطفی ازدواج عبارتند از:
- عشق و محبت: ازدواج، فرصتی برای ابراز و دریافت عشق و محبت به شکلی عمیق و پایدار است.
- صمیمیت و همدلی: ازدواج، امکان ایجاد صمیمیت و همدلی بین زوجین را فراهم میکند و به آنها اجازه میدهد تا احساسات، افکار و
تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. - همراهی و همدمی: ازدواج، به انسانها یک همراه و همدم برای زندگی میدهد و آنها را از تنهایی و انزوا دور میکند.
- حمایت عاطفی: زوجها در زندگی مشترک، میتوانند از حمایت عاطفی یکدیگر برخوردار شوند و در شرایط سخت و دشوار، به هم تکیه کنند.
- احساس تعلق و امنیت: ازدواج، حس تعلق به یک خانواده و داشتن یک پایگاه امن عاطفی را در فرد ایجاد میکند.این احساس تعلق و امنیت، به ویژه در دنیای پرشتاب و پراسترس امروز، میتواند به عنوان یک پناهگاه عاطفی برای زوجها عمل کند و به آنها کمک کند تا با چالشهای زندگی، راحتتر کنار بیایند.
اهداف جنسی
ازدواج، چارچوبی مشروع و پذیرفتهشده برای ارضای نیازهای جنسی فراهم میکند. این اهداف عبارتند از:
- ارضای نیازهای جنسی در چارچوب مشروع و سالم: ازدواج، به افراد اجازه میدهد تا نیازهای جنسی خود را به شکلی سالم و مشروع ارضا
کنند و از بیبندوباری و آسیبهای اجتماعی ناشی از آن دور باشند. - تداوم نسل: تولید مثل و بقای نسل بشر، یکی از اهداف زیستشناختی و اجتماعی ازدواج است. البته، فرزندآوری تنها یکی از جنبههای این بخش است و زوجها میتوانند بدون داشتن فرزند نیز، از روابط جنسی سالم و لذتبخش در چارچوب ازدواج بهرهمند شوند.
اهداف اجتماعی
ازدواج، علاوه بر پاسخ به نیازهای فردی، کارکردهای مهمی برای جامعه نیز دارد. برخی از مهمترین اهداف اجتماعی ازدواج عبارتند از:
- تشکیل خانواده: خانواده، به عنوان هسته اصلی جامعه، نقش مهمی در ثبات و پویایی آن دارد.
- کسب پایگاه اجتماعی: ازدواج، میتواند به افراد پایگاه اجتماعی و هویت جدیدی ببخشد.
- مسئولیتپذیری اجتماعی: ازدواج، افراد را به پذیرش مسئولیتهای اجتماعی و خانوادگی ترغیب میکند. این مسئولیتپذیری، نه تنها در قبال همسر و فرزندان، بلکه در قبال جامعه و محیط اطراف نیز نمود پیدا میکند و زوجها را به مشارکت فعال در امور اجتماعی ترغیب میکند.
اهداف اقتصادی
ازدواج میتواند به بهبود وضعیت اقتصادی زوجین و تامین نیازهای مادی آنها کمک کند. برخی از اهداف اقتصادی ازدواج عبارتند از:
- تامین نیازهای مالی و معیشتی: زوجها با ازدواج، میتوانند نیازهای مالی و معیشتی خود را به صورت مشترک تامین کنند.
- ایجاد رفاه و آسایش: ازدواج، میتواند زمینهساز ایجاد رفاه و آسایش بیشتر برای زوجین باشد.
- مشارکت اقتصادی: زوجها میتوانند با همکاری و مشارکت یکدیگر، به اهداف اقتصادی خود دست یابند و وضعیت مالی خود را بهبود بخشند.
اهداف معنوی
برای بسیاری از افراد، ازدواج فراتر از نیازهای مادی و اجتماعی، اهداف معنوی را نیز دنبال میکند. برخی از این اهداف عبارتند از:
- رشد و تعالی روحی و اخلاقی: ازدواج، میتواند زمینهساز رشد و تعالی روحی و اخلاقی زوجین باشد و به آنها کمک کند تا به انسانهای بهتری تبدیل شوند.
- تکامل معنوی: برخی از افراد، ازدواج را وسیلهای برای تکامل معنوی و رسیدن به قرب الهی میدانند.
- پیروی از دستورات الهی (در صورت وجود): برای افراد متدین، ازدواج میتواند به معنای پیروی از دستورات الهی و کسب رضایت خداوند
باشد. این هدف، برای افراد مذهبی از اهمیت ویژهای برخوردار است و میتواند به زندگی مشترک آنها معنا و جهت ببخشد.
شناخت این اهداف و تلاش برای دستیابی به آنها، میتواند به زوجها کمک کند تا زندگی مشترک موفق و رضایتبخشی داشته باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاورههای تخصصی در این زمینه، میتوانید به سایت دکتر هدیه شیشه فر مراجعه کنید.
آیا هدف از ازدواج فقط فرزندآوری است؟
یکی از دیدگاههای سنتی و رایج در مورد ازدواج، این است که هدف اصلی آن، فرزندآوری و تداوم نسل است. اگرچه فرزندآوری میتواند یکی از برکات و ثمرات شیرین ازدواج باشد، اما آیا میتوان هدف از ازدواج را صرفاً به آن محدود کرد؟ در این بخش، به بررسی این دیدگاه و ارائه دلایل و شواهد مخالف میپردازیم.
بررسی دیدگاه سنتی
در بسیاری از جوامع سنتی، ازدواج عمدتاً به عنوان وسیلهای برای تولید مثل و بقای خانواده و قبیله تلقی میشد. در این جوامع، فرزندآوری اهمیت بسیار زیادی داشت و زوجهایی که نمیتوانستند صاحب فرزند شوند، ممکن بود با مشکلات اجتماعی و خانوادگی زیادی روبرو شوند.
این دیدگاه، ریشه در شرایط اجتماعی و اقتصادی گذشته دارد، اما امروزه با تغییرات گستردهای که در جوامع رخ داده، این دیدگاه به طور فزایندهای مورد چالش قرار گرفته است.
دلایل و شواهد مخالف
اما امروزه، با تغییر نگرشها به ازدواج و خانواده، دلایل و شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهد هدف از ازدواج، فراتر از فرزندآوری است. برخی از این دلایل عبارتند از:
- تغییر نقش زنان در جامعه: امروزه زنان در عرصههای مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی حضور فعال دارند و ازدواج و فرزندآوری، تنها هدف زندگی آنها نیست.
- افزایش هزینههای زندگی: تربیت فرزندان، نیازمند صرف هزینههای زیادی است و بسیاری از زوجها ترجیح میدهند به جای داشتن فرزندان بیشتر، کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
- اهمیت یافتن عشق و صمیمیت: در جوامع مدرن، عشق، صمیمیت و همراهی، به عنوان اهداف مهمتری برای ازدواج در نظر گرفته میشوند.
- وجود زوجهای بدون فرزند: بسیاری از زوجها به دلایل مختلف (ناباروری، انتخاب شخصی و …) صاحب فرزند نمیشوند، اما این به معنای
بیهدف بودن ازدواج آنها نیست. - تمرکز بر رشد و شکوفایی فردی: بسیاری از افراد، ازدواج را فرصتی برای رشد و شکوفایی فردی خود و همسرشان میدانند و فرزندآوری را در اولویتهای بعدی قرار میدهند.
فرزندآوری: یکی از اهداف، نه تنها هدف
در نهایت، میتوان گفت که فرزندآوری میتواند یکی از اهداف ازدواج باشد، اما نه تنها هدف آن. ازدواج، اهداف متعدد دیگری همچون عشق، محبت، صمیمیت، همراهی، حمایت، رشد فردی و … را نیز دنبال میکند که هر یک از آنها به نوبه خود، از اهمیت بالایی برخوردار هستند. زوجها باید با شناخت دقیق اهداف خود از ازدواج و گفتگو در مورد آنها، برای آینده زندگی مشترک خود تصمیمگیری کنند.
تغییر اهداف ازدواج در طول تاریخ
اهداف ازدواج در طول تاریخ و در فرهنگهای مختلف، دستخوش تغییرات زیادی شده است. درک این تغییرات، میتواند به ما در فهم بهتر جایگاه و معنای ازدواج در دنیای امروز کمک کند.
ازدواج در جوامع سنتی
در جوامع سنتی، ازدواج بیش از هر چیز، یک ضرورت اقتصادی و اجتماعی بود. اهداف اصلی ازدواج در این جوامع عبارت بودند از:
- تضمین بقای خانواده و قبیله: فرزندآوری و افزایش جمعیت، برای تامین نیروی کار و دفاع از خانواده و قبیله، اهمیت حیاتی داشت.
- حفظ ثروت و مالکیت: ازدواج، وسیلهای برای حفظ و انتقال ثروت و مالکیت در خانواده بود.
- ایجاد اتحادهای سیاسی و اجتماعی: ازدواج بین خانوادههای مختلف، میتوانست به ایجاد اتحادهای سیاسی و اجتماعی و تحکیم قدرت منجر شود.
- تنظیم روابط جنسی: ازدواج، تنها راه مشروع برای ارضای نیازهای جنسی و جلوگیری از بیبندوباری تلقی میشد.
ازدواج در جوامع مدرن
با گذار جوامع از سنت به مدرنیته، اهداف ازدواج نیز دچار تحول شد. در جوامع مدرن، عواملی مانند فردگرایی، استقلال زنان، افزایش سطح رفاه و تغییر ارزشهای اجتماعی، باعث شدند تا ازدواج، بیش از پیش، به یک انتخاب شخصی و عاطفی تبدیل شود. برخی از مهمترین تغییرات در اهداف ازدواج در جوامع مدرن عبارتند از:
- اهمیت یافتن عشق و صمیمیت: در جوامع مدرن، عشق، صمیمیت، همراهی و درک متقابل، به عنوان مهمترین اهداف ازدواج در نظر گرفته میشوند.
- رشد و شکوفایی فردی: ازدواج، به عنوان فرصتی برای رشد و شکوفایی فردی هر یک از زوجین تلقی میشود. کاهش اهمیت فرزندآوری: فرزندآوری، دیگر تنها هدف ازدواج نیست و بسیاری از زوجها، به دلایل مختلف، ترجیح میدهند بدون فرزند زندگی کنند. افزایش استقلال مالی زنان: استقلال مالی زنان، باعث شده تا ازدواج دیگر تنها راه تامین معاش برای آنها نباشد.
تغییر نگرش به ازدواج در گذر زمان
در مجموع، میتوان گفت که نگرش به ازدواج در گذر زمان، از یک ضرورت اقتصادی و اجتماعی، به یک انتخاب شخصی و عاطفی تغییر یافته است. عوامل فرهنگی و اجتماعی، نقش مهمی در این تغییر نگرش داشتهاند. در جوامع امروزی، ازدواج بیش از هر چیز، بر پایه عشق، تفاهم، احترام متقابل و همراهی بنا میشود و زوجها انتظار دارند که ازدواج، به رشد و شکوفایی فردی آنها کمک کند و به زندگی آنها معنا ببخشد.
نتیجهگیری
در این مقاله، به بررسی جامع و چندجانبهیاهداف ازدواج، فلسفه ازدواج پرداختیم و سعی کردیم به سوال هدف از ازدواج چیست ؟ پاسخ دهیم. دیدیم که اهداف ، از دیدگاههای مختلف دینی، روانشناسی، جامعهشناسی، زیستشناختی و فردی، میتوانند متفاوت باشند. همچنین، با نگاهی به تاریخچه پیوند زناشویی، دریافتیم که اهداف آن در گذر زمان و در فرهنگهای مختلف، دستخوش تغییر و تحول شده است.
آنچه مسلم است، تشکیل زندگی مشترک دیگر صرفاً یک قرارداد اجتماعی یا اقتصادی نیست، بلکه پیوندی است که میتواند ابعاد مختلفی از نیازهای عاطفی، روانی، اجتماعی و معنوی انسان را پاسخ دهد. هدف ، میتواند برای هر فرد متفاوت باشد و ترکیبی از عشق، همراهی، رشد فردی، تشکیل خانواده، و یا حتی انگیزههای شخصی دیگر باشد.
مهمترین نکته این است که زوجها پیش از انتخاب یکدیگر، در مورد اهداف و انتظارات خود از زندگی مشترک، به طور شفاف و صادقانه با یکدیگر گفتگو کنند و از میزان همسویی اهداف خود، اطمینان حاصل کنند. برای داشتن یک پیوند زناشویی موفق و پایدار، شناخت اهداف و تلاش برای تحقق آنها، ضروری است.
اگر در مورد اهداف خود سوال یا ابهامی دارید، یا برای انتخاب همسر و آمادگی برای زندگی مشترک نیاز به راهنمایی دارید، میتوانید از مشاوره تخصصی دکتر هدیه شیشه فر بهرهمند شوید و یا در دوره پیش از بله شرکت کنید.
منابع
- American Psychological Association (APA): انجمن روانشناسی آمریکا، منابع و مقالات متعددی در زمینه روانشناسی ازدواج و خانواده ارائه میدهد.
- National Institute of Mental Health (NIMH): موسسه ملی سلامت روان آمریکا، تحقیقات و اطلاعات مفیدی در مورد سلامت روان و روابط بین فردی ارائه میدهد.
- Marriage | Definition, History, Types, Customs, Laws, & Facts | Britannica: مقاله “ازدواج” در دانشنامه بریتانیکا، اطلاعات جامعی در مورد تاریخچه، انواع، آداب و رسوم و قوانین ازدواج ارائه میدهد.
- Marriage (Stanford Encyclopedia of Philosophy): مقاله “ازدواج” در دانشنامه فلسفه استنفورد، به بررسی فلسفی ازدواج میپردازد.